Yeni Ekonominin 10 Dinamiği

1. Ekonominin Dönemleri

Ekonomi tarihi dört temel dönemden oluyor: Doğal Ekonomi Dönemi, Tarım Ekonomisi Dönemi, Sanayi Ekonomisi Dönemi ve Yeni Ekonomi Dönemi. Her dönem, birkaç kriterin yerine getirilmesi ile geçilen birer ekonomi evresi değil, yüzyıllar boyunca süren ve her ülkede farklı zamanlarda etkileri görülen toplumsal dönemlerdir.

Tohumun toprağa atılması ile birlikte yerleşik olmayan, avcı ve toplayıcı Doğal Ekonomi Döneminden Tarım Ekonomisi Dönemine geçildi. Tarım Ekonomisi Döneminde toplumları etkileyen en önemli faktör coğrafyadır. İklimi ve toprağı tarıma uygun olan, bölgesel tarım ürünleri çeşitli ve besleyici olan ve tarım için uygun hayvan gücüne sahip olan toplumlar ön plana çıktı.

Avrupa, on dördüncü yüzyılda başlayan ve neredeyse beş asır süren bir süreç yaşadı. İnsanlar değişimi sistematik bir biçimde modern olmak için yapmıyordu, yaşam koşulları içinde entelektüel, sosyal ve politik değişimler zorunlu hale geliyordu. Bu sürecin sonunda Batı Medeniyeti Doğu Medeniyetinin önüne geçiyor, Tarım Ekonomisi Döneminin yerini Sanayi Ekonomisi Dönemi alıyordu.

Bilgisayarların kişisel ve kurumsal kullanıma açılmaya başladığı 1970’lerden itibaren yeni bir döneme geçiş başladı. Bilgi ve teknolojinin üretim girdisi ve büyüme faktörü haline geldiği bu dönem Yeni Ekonomi Dönemi olarak adlandırılıyor. Toplumsal dinamikler yönüyle bu dönem Sanayi Ekonomisi Döneminden önemli farklılıklar içeriyor.

2. Üretimin Dönüşümü

Yeni Ekonomi Dönemi ile birlikte insan gücüne dayalı üretim yerini endüstriyel robotiğe bırakıyor. Ucuz iş gücü nedeniyle üretimlerini dünyanın farklı noktalarına taşıyan işletmeler için lojistik daha önemli bir faktör haline gelmeye başladı. Sonraki aşamada üç boyutlu yazıcıların kullanımının yaygınlaşması ile birçok seri üretim işinin sonu gelecek. Ürünlerin tekil ve kişiselleştirilebilir şekilde üretilir hale gelmesiyle birlikte tasarım ön plana çıkacak. Kendini onaran sistemler ve yazılımlar ile teknik servislere ihtiyaç azalırken geri dönüşümün yerini üretirken verimlilik alıyor. Süreç doğal olarak mavi yakalı işsizliğine neden oluyor.

Yeni ekonomi alanındaki işler daha az kaynak ile daha fazla katma değer üretebiliyor. Araştırma ve geliştirmeye daha fazla önem veren ve kaynak ayıran, bunları patente ve yeni girişimlere dönüştürebilen işletme ve ülkelerin yıldızı parlıyor.

3. Enerji Sistemleri

Ekonominin dönemleri enerji ihtiyaçları ve enerji kaynaklarını doğrudan etkiliyor. Sanayi Ekonomisi Döneminin enerji kaynağı olan nükleer enerjinin yerini Yeni Ekonomi Döneminde beş temel tür yenilenebilir enerji alıyor. Yeni Ekonomi Dönemine geçiş yapan enerji ihtiyacı doyuma ulaşmış ülkeler kullanım süresi dolduğunda nükleer enerji santrallerini yenilemek yerine kapatmayı tercih ediyor. Yenilenebilir enerji türlerinden iki tanesi, rüzgâr ve güneş enerjisi ön plana çıkıyor. Güneşli gün sayısı az olan ülkeler dünyanın farklı noktalarında ürettikleri enerjiyi off-shore sistemler ile ülkelerine taşımaya çalışıyorlar.

4. Sermaye Girdileri

Entelektüel sermaye iş dünyası yönü ile katma değer üretme, insanı ve doğayı koruma, kar maksimizasyonundan kar optimizasyonuna geçiş ve problem çözmeyi kapsıyor. Entelektüel sermaye özellikle gelişmekte olan ülkelere ivme kazandırıyor. Gelişmiş ülkeler ve gelişmekte olan bazı ülkelerde eğitimin demokratikleşmesi ile birlikte entelektüel sermayenin yanı sıra dikkate alınması gereken yeni bir sermaye türü ortaya çıkıyor: psikolojik sermaye. Yeni Ekonomi Döneminin en değerli varlığı olan yetişmiş insan gücünü harekete geçirebilmek için psikolojik faktörleri de dikkate almak gerekiyor.

İş süreçleri bulut bilişim ve bir hizmet olarak yazılım modeli ile dijitale taşınıyor, uzaktan çalışma amacı ile uygulamalar geliştiriliyor. Bilgi teknolojisi yatırımları sayesinde zamandan ve mekândan bağımsız iş yapma dönemi başladı. Bu süreç kaynakların etkin ve verimli kullanılmasını sağlayan paylaşım ekonomisi uygulamalarını da yaygınlaştırıyor. Birlikte üretim önem kazanırken açık kaynak düşüncesi yayınlardan yazılıma birçok alanda ön plana çıkıyor.

5. Çalışma Hayatı

İşler, çalışma şekilleri ve mekanları Yeni Ekonomi Dönemi ile birlikte değişiyor. Sanayi Ekonomisi Döneminin bir alanda uzmanlaşma anlayışı yerini multidisipliner bakış açısına bırakıyor. Bir işte veya işletmede çalışma süresi kısalıyor. Yüksek maliyetli iş merkezlerinin yerini yaratıcılık ve bağlantıların güçlü olduğu ortak çalışma alanları alıyor. Uzaktan yapılabilecek işler uzaktan yapılmaya başlanıyor ve kaynaklar başka gelişim alanlarına yönlendiriliyor. Sabit mesai saatleri işlerin uluslararası hale gelmesi nedeniyle esniyor, çalışma saatleri iş durumuna göre çalışma veya günde belirli bir saat çalışmaya dönüşüyor.

6. Dünya Düzeni

Uluslararası ilişkiler işletmeler ve ülkeler için kritik bir faktör haline geldi. İyi ilişkiler, ürün ve hizmet alım-satımı için maliyet, zaman ve kalite avantajları oluşturuyor. Globale entegre olan veya coğrafi konumu nedeniyle lojistik hatlar üzerinde yer alan ülkeler avantaj elde ediyor. Küresel rekabete açık olan işletme ve ülkeler ilerleme kaydediyor. Uluslararası ölçekte iyi bilinen markalar rekabette öne geçerek pazarlara hâkim oluyor.

Fiziksel bankacılık ve nakit paranın sonu geliyor. Paranın küresel olarak dolaşabileceği yeni formları ortaya çıkıyor. Reel etkisi güçlü olan para birimlerinin sanal olarak da etkisini sürdüreceği görülüyor.

Birleşmiş Milletlerde veto yetkisine sahip olan beş ülkenin yerini tüm dünyadan veri toplayan beş büyük şirket alıyor. Sanayi Ekonomisi Döneminin güçlü ulus devletleri yerini her şeyden haberdar olan küresel işletmelere bırakıyor.

Ülkelerarası insan hareketliliği hız kazanıyor. Sınırlar kapatılsa duvarlar örülse de göç yeni dünyanın önemli konularından biri olmaya devam edecek. Göç edenlerin bir bölümü şehirlerine ve ülkelerine geri dönmeyecekler. Göçmenlerin uyumu, eğitimi ve yaşamı göç alan ülkelerin değerlendirmesi gereken konular olarak karşımıza çıkıyor.

7. Kalkınma

Ekonomiler büyüklüklerine göre karşılaştırılsalar da bu durum başlı başına bir anlam ifade etmiyor. Toplumsal güven, insani gelişme, mutluluk, gelirin adil dağılımı, kişi başına düşen milli gelir, iş yapma kolaylığı, bilgi ve iletişim teknolojileri gelişmişliği, bütçe şeffaflığı gibi kalkınma düzeyini gösteren belirleyiciler bir toplum için ekonomik büyüklükten daha önemlidir.

8. Demokrasi

Yaratıcı ve yenilikçi girişimler özgür düşünen bireylerin olduğu toplumlardan çıkar. Yeni Ekonomi Döneminin temel girdilerinden biri de bilgidir. Bilgiye ulaşmanın önündeki engelleri kaldıran ve özgür düşünme ortamı sağlayan işletme ve ülkeler avantaj elde ediyorlar.

Hukukun üstünlüğü ile kalkınma arasından doğrudan bir ilişki vardır. Hukukun üstünlüğünün olduğu toplumlarda insanlar birbirlerine ve toplumsal adalete güvenirler. Bu birlikte iş yapmanın yolunu açar, girişimleri güvence altına alır.

Liyakat, işletmelerin ve ülkelerin kalkınması için olmazsa olmazdır. Liyakatli insanlar kurumları ileri taşır. Hak edenin hak ettiği pozisyonu elde edebildiği toplumlarda insanlar çalışmaya ve öğrenmeye önem verir. Liyakat olursa herhangi bir grup bir organizasyon içinde örgütlenemez ve kurumun çalışmalarını sabote edemez.

Kamu düzeni adil rekabet üzerine kurulmalıdır. Adil rekabetin olmadığı toplumlarda çalışma ve öğrenmenin yerini yan yollar alır, umudu kırılan insanların zaman içinde üretkenliği azalır, işletme veya ülke bundan büyük zarar görür.

9. Eğitim

Bilginin geçerlilik süresinin kısalması nedeniyle eğitim-öğretim yaşam boyu hale geliyor. Yeni Ekonomi Döneminde bilgi ve iletişim teknolojilerine dair alanların ön plana çıktığı görülüyor. Bu alandaki yetenekleri elinde tutan işletme ve ülkeler rekabet avantajı elde ediyor. Eğitimde merkezi kitap ve müfredata dayanmayan, yaparak ve yaşayarak öğrenme ön plana çıkıyor. Güncel hayata dair ekonomi, hukuk, sanat gibi konular eğitim müfredatlarına alınıyor.

Yetenek kıtlığı, mevcut iş gücünün iş dünyasının taleplerini karşılayamaması demek. Dünyadaki birçok işletme ve ülke yetenek kıtlığı yaşıyor. Eğitim sistemleri Yeni Ekonomi Dönemine uygun şekilde dönüştürülmeli, yeni iş dünyası yetkinlikleri eğitim sistemlerine entegre edilmeli, ihtiyaç duyulan yeteneklerin kısa zamanda yetiştirilmesi amacı ile dünya genelinde Yetenek Geliştirme Kurumları kurulmalıdır.

10. Kapsayıcılık

Kalkınmanın öncüsü ülkeler yönetimsel evre olarak demokratik yönetişim evresine geçmiş bulunuyorlar. Demokratik yönetişim evresinde kimse kurtarıcı beklemiyor; kurumların kararlarına katılıyor, sorumluluk üstleniyor, açıklık ve hesap vermeyi bir sorun olarak görmüyor ve kapsayıcılık inşa ediyor.

Kapsayıcı bireyler, rekabetten ve bilgi paylaşmaktan çekinmeyen, ilerlemesini başkalarının geri kalmasında değil sinerjilerde arayan, yaşam boyu eğitim ve ilerlemeye inanan, insan yetiştiren ve onlara yeni yollar açan, yenilikçi fikirlere açık bireylerdir.

Kapsayıcı kurumlar, hakların korunduğu, eşit rekabet imkânı sağlayan, bununla birlikte üreten, araştıran ve sorgulayan bireyleri destekleyen, rekabeti tetikleyen, engelleyici değil, katkı sağlayıcı kurumlardır.

Yeni Ekonomi Döneminde başarı için bireyler, kurumlar, işletmeler, sivil toplum kuruluşları ve ülke yönetimleri kapsayıcı hale gelmelidir.

The following two tabs change content below.

• Özgeçmiş
• Son Gönderiler

Mustafa Çetinkaya

Yönetim Kurulu Başkanı - Yeni Ekonomi Derneği

Yönetim Bilişim Sistemleri, Uluslararası Finans ve İktisat bölümleri lisans, Yeni Medya yüksek lisans mezunudur. Enformatik alanında doktora yapmaktadır. Haliç Üniversitesi İşletme Enformatiği Bölümünde tam zamanlı Öğretim Görevlisidir.

Son Gönderiler: Mustafa Çetinkaya (Tümünü Gör)

• Ercüment Ovalı, Dornaz Alfa ve Bilimsel Düşünme - 17/04/2020
• Yeni Ekonominin 10 Dinamiği - 12/04/2020
• Zoom Neden Eleştirilerin Odağında? - 06/04/2020