Covid-19 Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar
Teknoloji çağının bize getirdiği önemli kolaylıklardan biri her türlü bilgiye hızlı şekilde ulaşabilmemiz ve bu bilgileri paylaşabilmemizdir. Bu durum her zaman olumlu sonuçlar doğurmayabiliyor. Özellikle de kriz-şok dönemlerinde sosyal medya paylaşımlarının artmasıyla beraber yanlış veya doğrulanmamış bilgi paylaşımları takipleri yanlış yönlendirebiliyor.
Covid-19’un yaygınlaşması ile birlikte bu konuda da çeşitli paylaşımlar yapılmaya başlandı. Nedeni, nereden, ne şekilde çıktığı, nasıl yayıldığı, gidişatı ve hastalıktan korunma yolları hakkında yapılan haberler ve paylaşımların bir kısmı yetkililer ve alanın uzmanı bilim insanları tarafından yalanlandı. Ancak bu bilgiler yine de hızla yayılmaya devam ediyor. Tedavi yorumları, bir arkadaşımdan duydum ifadeleri, ses ve video kayıtları, komplo teorileri gibi. Sonuç olarak, sosyal medya platformları kaynağı bilinmeyen ve ne açıkladığı tam belli olmayan asılsız bilgilerle doluyor. Whatsapp gruplarında, Instagram ve Facebook profillerinde, haber sitelerinde, e-posta kanallarında ve çeşitli internet sayfalarında kaynağı olmayan, teyitsiz bilgiler paylaşılıyor.
Bu durumun önüne geçebilmek için Yeni Ekonomi Derneği olarak sosyal medya platformlarında paylaşılan fakat güvenilir bir kaynaktan doğrulanmayan, Covid-19 hakkında doğru sanılan yanlışları derledik.
İddia 1: Sumak suyunun Covid-19 tedavisinde etkili olduğu iddiası.
İddia asılsız çünkü sumağın Covid-19 virüsü tedavisinde etkili olduğunu gösteren bilimsel araştırma ya da kanıt bulunmuyor. 31 Mart 2020 tarihi itibari ile Covid-19 tedavisinde kullanılabilecek kesinleşmiş bir tedavi bulunmuyor. Bilimsel bir araştırma bulunmamasının yanı sıra sumak suyu tavsiyesinin temeli bir rüyaya dayanıyor.
İddia yanlış bilgi türlerinden biri olan uydurmaya kategorisine bir örnek.
Konu edilen iddianın asılsız ve yanlış olduğuna dair detaylı açıklamayı, bağlantı linki bulunan teyit.org sitesinden edinebilirsiniz.
https://teyit.org/sumak-suyunun-yeni-koronavirusu-yenmede-etkili-oldugu-iddiasi/
İddia 2: Çayın Covid 19’u iyileştirdiği iddiası.
İddia asılsız çünkü çayın Covid-19 hastalığına iyi geldiğine dair bilimsel bir araştırma ya da kanıt bulunmuyor. Ayrıca Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) internet sitesinde 31 Mart 2020 tarihi itibari ile Covid-19 tedavisinde kullanılabilecek kesinleşmiş bir tedavi bulunmuyor.
İddia sosyal medyada en çok paylaşılan yanlış bilgi türlerinden biri olan uydurma haber kategorisine bir örnek teşkil ediyor.
Konu edilen iddianın asılsız ve yanlış olduğuna dair detaylı açıklamayı, bağlantı linki bulunan teyit.org sitesinden edinebilirsiniz.
https://teyit.org/cayin-covid-19-hastaligini-iyilestirdigi-iddiasi/
İddia 3: John Hopkins Üniversitesi’nin koronavirüs önerileri içeren makale ve ses kaydı yayınladığı iddiası.
İddia asılsız çünkü yayınlanan ses kaydında bahsi geçen iddiaların Johns Hopkins Üniversitesi’nin yaptığı bir araştırmadan alındığı doğru değil. John Hopkins Üniversitesi, söz konusu araştırmanın ve ses kaydının kendilerine ait olmadığını açıkladı. Ses kaydında dile getirilen iddiaların birçoğunun da resmi kaynaklar tarafından doğrulanmadığı ve güvenilir olmadığı ifade ediliyor. Bahsi geçen ses kaydında doğru olduğu iddia edilen fakat resmi kaynaklar tarafından doğrulanmamış olan ifadelerin arasında; cildimizin yeni koronavirüsü emebileceği ve bu yolla bizi enfekte edebileceği, ellerimizi yıkayacağımız suyun sıcaklığının 25 derece üzerinde olması gerektiği, ellerimizi sık yıkadığımız için ellerde oluşacak çatlaklardan virüsün girebildiği, virüsün herhangi bir yüzeye, kumaşlara yapıştığı, içine işlediği, ultraviyole ışınlarının virüsü yok edebileceği, ve ağız temizliğinde kullanılan Listerin gibi gargaraların yüzde 65 alkol içerdiklerinden, koronavirüsten koruyacağı iddiaları bulunuyor.
Sonuç olarak, ses kaydında ileri sürülen iddialar Johns Hopkins Üniversitesi’nin koronavirüs araştırmalarına dayanmıyor. İddia asılsız ve yanlış bilgi türlerinden biri olan uydurmaya örnek.
Konu edilen iddianın asılsız ve yanlış olduğuna dair detaylı açıklamayı, bağlantı linki bulunan teyit.org sitesinden edinebilirsiniz.
İddia 4: Birleşik Devletler Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (CDC) Covid-19’un yüzeylerde 17 gün canlı olarak kalabildiği açıkladı.
İddia doğru değil çünkü haberin kaynağı olarak gösterilen rapor, koronavirüsünün yüzeylerde 17 gün canlı olarak kaldığının tespit edildiğini açıklamıyor. Araştırma içerisinde bazı gemilerin içerisindeki kamaralarda 17 gün sonra virüsün RNA kalıntı izlerine rastlanıldığı belirtiliyor. Ayrıca bu RNA kalıntılarının bulaşıcı özellik taşıyıp taşımadıklarının henüz net olarak bilinmediği açıklanıyor. Sonuç olarak CDC Covid-19’a yol açan virüsün yüzeylerde 17 güne kadar canlı kalabildiğini açıklanmadı. Raporda bir yolcu gemisinde 17 gün sonra RNA izlerinin bulunduğuna yönelik bir açıklama yapılıyor. Dolayısıyla iddia asılsız ve yanlış bilgi türlerinden biri olan çarpıtmaya örnek.
Konu edilen iddianın asılsız ve yanlış olduğuna dair detaylı açıklamayı, bağlantı linki bulunan teyit.org sitesinden edinebilirsiniz.
https://teyit.org/cdcnin-yeni-koronavirusun-yuzeylerde-17-gun-yasadigini-acikladigi-iddiasi/
İddia 5: Çin hükümeti, Türkiye’ye Covid-19 tespiti için kullanılan tanı kitlerini 1940’taki yardımın karşılığında ücretsiz olarak gönderdiği iddiası.
İddia doğru değil çünkü yapılan açıklamalara göre Çin hükümeti tanı kitlerini Türkiye’ye ücretsiz olarak vermedi. Tanı kitleri, ücreti karşılanarak satın alındı.
Ayrıca Sağlık Bakanı Fahrettin Koca 23 Mart 2020’de yaptığı basın açıklamasında tedavi kitlerinin ücretinin Atatürk’ün tarafından ödendiği iddialarını yalanladı.
Buna ek olarak BioEasy firması yetkilileri de Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın tedavi kiti açıklamalarını göstererek, kitlerin ücreti karşılığında satın alındığını belirtti. Satın alım anlaşmasının sözleşmesi ve anlaşmanın detayları ise gizlilik sebebiyle paylaşılmadı.
Sonuç olarak iddia asılsız ve doğru değil. İddia, yanlış bilgi türlerinden biri olan uydurmaya örnek.
Konu edilen iddianın asılsız ve yanlış olduğuna dair detaylı açıklamayı, bağlantı linki bulunan teyit.org sitesinden edinebilirsiniz.
İddia 6: Saç kurutma makinesinin Covid-19 tedavisinde etkili olduğu iddiası.
İddia doğru değil çünkü saç kurutma makinesinin yeni koronavirüsün (Covid-19) tedavisinde etkili olduğuna dair bilimsel bir açıklama ya da kanıt bulunmuyor.
İddia içerisinde yer alan saç kurutma makinesiyle buruna sıcak hava vermenin, başlangıç aşamasında bulunan Covid-19’u tedavi edebileceğine dair bilimsel bir kanıt bulunmuyor. Ayrıca Dünya Sağlık Örgütü’nün verdiği korona virüsle mücadele kapsamında yaptığı açıklamalar içerisinde böyle bir madde bulunmuyor. Bunun yanı sıra Dünya Sağlık Örgütü tarafından korona virüsün sıcak ve nemli havaya sahip alanlar fark etmeden de tüm alanlarda yayılabileceğini açıklanmıştı.
Sonuç olarak saç kurutma makinesinin koronavirüs tedavi yolu olduğuna dair bilimsel bir kanıt bulunmuyor. İddia yanlış bilgi türlerinden biri olan uydurmaya örnek.
Konu edilen iddianın asılsız ve yanlış olduğuna dair detaylı açıklamaları bağlantı linki verilen teyit.org ve who.int sitelerinden edinebilirsiniz.
https://teyit.org/sac-kurutma-makinesinin-koronavirusu-yenmede-etkili-oldugu-iddiasi/
https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/myth-busters
İddia 7: Eve kesilmemiş soğan koymanın Covid-19’u engellediği iddiası.
İddia doğru değil çünkü kesilmemiş soğanın virüsü engellediği söylentisi bilimsel bir açıklamaya dayanmıyor. Ayrıca Dünya Sağlık Örgütü’nün internet sitesinde de soğan ve korona virüs tedavisi ile ilgili herhangi bir açıklama bulunmuyor yer almıyor.
Sonuç olarak soğanın virüslerle mücadele ettiği ve grip veya Covid-19 gibi salgın hastalıklardan koruduğu iddiası asılsız. İddia yanlış bilgi türlerinden biri olan uydurma kategorisine giriyor.
Konu edilen iddianın asılsız ve yanlış olduğuna dair detaylı açıklamaları bağlantı linki verilen teyit.org ve who.int sitelerinden edinebilirsiniz.
İddia 8: Milanolu bir doktorun Covid-19’un asfaltta dokuz günü kadar yaşadığı ve bu nedenle dışarıda aynı ayakkabının giyilmesi gerektiğine dair iddiası.
İddia doğru değil. Çünkü resmî açıklamalara göre Covid-19’un yüzeylerde birkaç saat ila birkaç gün yaşayabildiği belirtiliyor fakat asfaltta dokuz gün yaşadığına ilişkin bir açıklama bulunmuyor.
Dünya Sağlık Örgütü ve Birleşik Devletler Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi’nin yayınladığı Covid-19’dan korunma yolları açıklamaları içerisinde, dışarıya çıkarken özellikle aynı giysi ya da ayakkabıyı kullanmak tarzında bir açıklama bulunmuyor.
Covid-19’un yüzeylerde dokuz gün yaşadığına dair bir kanıt ise resmî açıklamalarda yer almıyor. Enfekte olmuş yüzeyleri temizlemenin en iyi yolunun ise alkol bazlı bir temizleyici ya da dezenfektan kullanmak olduğu belirtiliyor.
Sonuç olarak iddia doğru değil. Virüsten korunmak için yapılan açıklamalar arasında ayakkabılarla ilgili bir öneri bulunmuyor. İddia, yanlış bilgi türlerinden biri olan uydurmaya örnek.
Konu edilen iddianın asılsız ve yanlış olduğuna dair detaylı açıklamaları bağlantı linki verilen teyit.org ve who.int sitelerinden edinebilirsiniz.
https://teyit.org/yeni-koronavirusun-asfaltta-9-gun-boyunca-canli-kaldigi-iddiasi/
İddia 9: Covid-19’un akciğere inmeden önce dört gün boğazda kaldığı ve virüse bu sürede tuz, sıcak su ve sirkeyle gargara yaparak müdahale edilebileceği iddiası.
İddia doğru değil. Koronavirüsün akciğere inmeden önce dört gün boğazda kaldığıyla ilgili bir bilgi ve açıklama açıklama bulunmuyor. Ayrıca kullanılması tavsiye edilen sirke, sıcak su ve tuzun da Covid-19 tedavisinde etkili olduğuna dair bilimsel bir çalışma bulunmuyor.
Yapılan açıklamalarda Hastalık semptomlarının hangi sürelerde ortaya çıkacağının da hastadan hastaya değişebildiği açıklaması bulunuyor. İddia, yanlış bilgi türlerinden biri olan uydurmaya örnek.
Konu edilen iddianın asılsız ve yanlış olduğuna dair detaylı açıklamaları bağlantı linki verilen teyit.org ve who.int sitelerinden edinebilirsiniz.
https://teyit.org/yeni-koronavirusun-akcigere-inmeden-once-dort-gun-bogazda-kaldigi-iddiasi/
İddia 10: Rakı içmenin Covid-19’a iyi geldiği iddiası.
İddia yanlış çünkü Dünya Sağlık Örgütü’nün açıklamalarında rakının Covid-19 tedavisine iyi geldiği yönünde bir açıklama bulunmuyor. Rakı ve hatta dezenfektan olarak kullanılan alkolün içilmesi durumunda Covid-19’a iyi geldiği yönünde bir bulgu bulunmuyor. İddia asılsız ve yanlış bilgi türlerinden biri olan uydurmaya örnek.
Konu edilen iddianın asılsız ve yanlış olduğuna dair detaylı açıklamaları bağlantı linki verilen teyit.org ve who.int sitelerinden edinebilirsiniz.
https://teyit.org/rakinin-koronavirusten-korudugu-iddiasi/
İddia 11: Sık sık su içmenin virüsü akciğerlere değil de mideye götüreceği ve virüsün orada öleceği iddiası.
İddia yanlış çünkü su içerek koronavirüs veya başka bir üst solunum yolu enfeksiyonuna yol açan mikroorganizmaların yönünü değiştirebilmek mümkün değil ve bu iddia bilimsel bir açıklamaya dayanmıyor.
Konu edilen iddianın asılsız ve yanlış olduğuna dair detaylı açıklamaları bağlantı linki verilen teyit.org ve who.int sitelerinden edinebilirsiniz.
https://teyit.org/su-icerek-koronavirusun-akcigerlerinize-ulasmasini-engelleyemezsiniz/
İddia 12: Covid-19’un havada asılı kaldığı iddiası.
Dünya Sağlık Örgütü, 28 Mart 2020 tarihinde sosyal medya hesaplarından yeni tip koronavirüsün bulaşıcılığına dair paylaşımlarda bulundu. Koronavirüs damlacıklarının havada asılı kalamadığını belirten Dünya Sağlık Örgütü sosyal mesafe (1 metre) kuralına vurgu yapıyor. Ayrıca korona virüsünün bulaşma yolları arasında daha çok enfekte bir kişinin öksürmesi, hapşırması ya da konuşması sırasında saçılan damlacıklar yolu olduğu belirtiliyor.
Konu edilen iddianın asılsız ve yanlış olduğuna dair paylaşımları ve Dünya Sağlık Örgütünün korona virüsten korunma yolları kapsamında yaptığı detaylı araştırmaları bağlantı linki verilen who.int sitesinden ve World Health Organization Turkey resmi Twitter hesabından (@WHOTurkey) edinebilirsiniz.
https://twitter.com/WHOTurkey/status/1244190123450908672
https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public
İddia 13: Bir bardak sıcak suya dilimlenen limonun Covid-19’un yayılımını engelleyip virüsü yok ettiği iddiası.
İddia asılsız, çünkü Covid-19 ile mücadele ederken alınabilecek önlemler arasında Sağlık Bakanlığı’nın açıklamaları içerisinde gıda tüketimi ile ilgili olarak yalnızca “çiğ veya az pişmiş hayvan ürünleri yemekten kaçınılmalıdır. İyi pişmiş yiyecekler tercih edilmelidir.” ifadelerini kullanılıyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün yaptığı sık karşılaşılan sorular ve verdiği yanıtlar içerisinde de limonun kullanımıyla ilgili bir öneri ya da bulgu yer almıyor. Sonuç olarak, kaynağını limon kullanımında alan bu iddia yanlış bilgi türlerinden biri olan uydurmaya örnek.
https://teyit.org/limon-kurunun-yeni-koronavirusu-yok-ettigi-iddiasi/
Yazarlar: Bartu Bütün & Mustafa Yalvaçlı
YED Yayın Ekibi
Son Gönderiler: YED Yayın Ekibi (Tümünü Gör)
- Kariyer Danışmanlığı - 05/08/2020
- Covid-19 Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar - 05/04/2020
YORUM YAPILMADI